İlkokul Öğretim Programları ve Ders Kitaplarında Kadın İmgesi (1923-2023)

Projemizde araştırma takvimine uygun olarak çalışmalarımızı yürütüyoruz.

Proje asistanlarımız tarafından araştırmada kullanılacak ders kitapları Ankara Milli Kütüphane, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Dijital Kütüphanesi, İzmir Milli Kütüphane, MEB Ferit Ragıp Tuncor Kütüphanesi ve TTKB Kütüphanesi’nde yapılan incelemeler sonucu belirlenmiş ve analize tabi tutulacak tüm kitaplar scan edilerek bulut ortamında hem tematik hem kronolojik olarak arşivlenmiştir.

İkinci aşamada araştırmacılarımız ve proje asistanlarımız tarafından görseller ve metinler incelenmiş, analiz için gerekli olacak kodlamalar ortaya konmuş, içerik analizleri yapılmaya başlanmıştır. Öte yandan proje süreciyle ilgili olarak düzenli toplantılar yapılmış ve proje eğitimleri gerçekleştirilmiştir. Gerçekleştirilen eğitim şunlardır:

Eleştirel söylem çözümlemesi ve söylem tarihsel yaklaşım (Doç. Dr. Songül Ercan)
Görsellerin analizi (Prof. Dr. Çınla Şeker)
NVivo kullanımı (Dr. Öğr. Üyesi Hamide Kılıç)

2001 Yılına Ait İlk Öğretim Matematik Ders Kitabından

Örnekte, toplumsal cinsiyet rollerinin erkek ve kız çocuğun oyuncaklarında hatta üzerlerindeki kıyafetlerin renklerinde somutlaştı görülmekte. Kız çocuğun önünde oyuncak bebekler ve melek figürlerine benzer biblolar ya da yine oyuncaklar varken; erkek çocuğun önünde kurşun asker, at arabası, tahta at ve pelüş oyuncaklar var. Kız ve erkek çocuğun ilgisini çeken farklı oyuncaklar olduğu ve bunların da neler olduğuna ilişkin toplumda var olan ayrımın ders kitaplarında yeniden üretildiği gözlenmektedir (Emine Günel vd. İlköğretim Matematik Ders Kitabı-1, 2001: 19).

Proje Kapsamındaki Analiz Edilen Kitaplar ve Öğretim Programları

Araştırmaya konu edilen kitapların kapaklarından bazı örnekler.

Projemizde 1923-2023 arası yüzyıllık dönemde ilkokullarda okutulan beş dersin (fen bilimleri, hayat bilgisi, matematik, sosyal bilgiler ve Türkçe) öğretim programları ve ders kitaplarında kadın imgesi ve süreçte geçirdiği değişimler, değişime etki eden faktörler, adı geçen materyallerde kadın imgesi hususundaki tutarlılıklar incelenmektedir.